چکیده
مقدمه
تعریف واژه ها در لغت و قرآن
مراحل خلقت جهان
چکیده
پژوهش حاضر با عنوان چگونگی و مراحل آفرینش جهان، در پی آن است که آیات آفرینش جهان را در تفاسیر معاصر شیعه (المیزان و نمونه ) مورد بررسی قرار داده و در میان آنها حقایق ناب قرآنی را در زمینه های مبدا خلقت جهان، دوره های آفرینش وغیره روشن و آشکار سازد. برای این منظور مقدمه به تبین و پیشین? موضوع اختصاص یافته است و در قسمتهای بعد برخی از واژگان مفهوم شناسی شده و دیدگاه علامه طباطبایی و آیت ا... مکارم در پیدایش جهان تبیین شده است. قسمت پایانی نیز نیز مشتمل بر بیانات امام علی (علیه‌السلام) در باب مبدا آفرینش جهان، چگونگی گسترده شدن زمین و پیداش حیات در آن و پیدایش موجودات و جنبندگان میباشد.
مقدمه
یکی از وجوه اعجاز قرآن، اعجاز علمی آن است، ودر میان آیات، آیاتی وجود دارد که به مطالب علمی، به منظور نشان دادن آثار قدرت پروردگار متعال، پرداخته است. چگونگی آفرینش جهان، مثالی است برای اعجاز علمی قرآن، که طی آیاتی مردم را به تفکر و تعقل در آنها فرا خوانده است.
آدمی از دیرباز همیشه در این فکر بوده، که آسمان ها و زمین از چه چیزی ساخته شدهاند و برای چه کسانی پدید آمدهاند؟ اینکه چه دورانها و مراحلی را گذرانده است، بعدها با گذشت زمان و ظهور دین مبین اسلام برخی ازاین حقایق برانسان آشکار گشت و او را با دنیای خویش آشناتر کرد و بشر دانست که نظمی که در نظام جهان وجود دارد، از سوی ناظمی مدیر، مدبر و توانا اداره می شود و او کسی نیست جز خداوند دانا.
در این مقاله سعی شده چگونگی و مراحل خلقت جهان از زبان قرآن و نیز در کلمات حضرت امیر(علیه‌السلام) در نهج البلاغه بررسی شود.
تعریف واژه ها در لغت و قرآن
قبل از اینکه به تفسیر آیات مربوط به مراحل خلقت بپردازیم، لازم است که تعریفی از واژه های أرض، سماء و یوم داشته باشیم.
الف) ارض: در لغت به پایین هر چیزی أرض گویند و بالای آن آسمان گویند و از همین روست که بعضی از لغویین ادعا کرده اند که هر بالایی نسبت به پایین آن سماء و هر پایینی نسبت به بالای آن أرض است.[1]
در قرآن أرض و سماء، در معانی متعدد به کار رفته است. به عنوان مثال، در سوره ابراهیم سماء به معنای جهت بالا است[2] و یا در آیه دیگر، از «جو»، اطراف زمین مورد نظر است[3] همچنین أرض در یک جا به معنای کره زمین[4] ودر جای دیگربه معنای مراتب نازل وجود[5] است.[6]
ب) یوم: واژه یوم در لغت گاهی به مقدار زمان میان طلوع و غروب آفتاب و گاهی به مدتی از زمان، هر مقدار که باشد، اطلاق می گردد.[7]
در قرآن هم «یوم» به سه معنا بکار رفته است:
1. از طلوع تا غروب خورشید :(فعقروها فقال تمتعوا فی دارکم ثلاثه ایام...)[8]
2. دورهای از زمان :(ولقد ارسلنا موسی بایاتنا ان اخرج قومک من الظلمات الی النور و ذکرهم بایام الله...)[9]
3. روز قیامت :(فالله یحکم بینهم یوم القیامه)[10]
مراحل خلقت جهان
قرآن مراحل و دوره های خلقت جهان را در آیاتی چند بیان کرده است که در این قسمت به بررسی آنها می پردازیم.
آیه های آفرینش جهان را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
1- آیاتی که خلقت آسمان و زمین را در شش روز بیان کرده است :
(إن ربکم الله الذی خلق السموات و الأرض فی سته ایام. )[11]
2- آیاتی که آفرینش آسمان و زمین و آنچه که بین آنهاست را در شش روز عنوان کرده است:(الذی خلق السموات و الأرض و ما بینهما فی سته ایام.)[12]
3- آیاتی که مجموع آفرینش را در هشت روز گفته است : (قل أئنکم لتکفرون بالذی خلق الأرض فی یومین و تجعلون له اندادا ذلک رب العالمین. و جعل فیها رواسی من فوقها و بارک فیها و قدر فیها أقواتها فی اربعه أیام سواء للسائلین.ثم استوی إلی السماء و هی دخان فقال لها و للأرض ائتیا طوعا أو کرها قالتا أتینا طائعین. فقضاهن سبع سموات فی یومین و......)[13]
با توجه به آیات خلقت آسمان و زمین در شش روز، یک نظریه میتواند این باشد که مراد از روز همان دوره است. چون اگر روز (یوم) را به معنای طلوع تا غروب خورشید بگیریم، با یافته های علمی دانشمندان مبنی بر آفرینش جهان در میلیاردها سال تناقض ایجاد می شود و از طرفی در زمان آفرینش، حرکت وضعی (گردش زمین به دور خودش) مطرح نبوده زیرا هنوز زمین و خورشید خلق نشده بود. بنابراین یوم به معنای دوره می باشد. خواه این دوران کوتاه باشد ،ویا طولانی هر چند میلیونها سال به طول انجامد. [14]